Freud, Dora vakasında, Bay K. ile yaşanan olaydan bahseder. Bay K.'nın Dora'ya yaptığı itiraf ve ardından gelen hakaret, hastada psikolojik bir travma yaratmıştır. Bu olay, Freud ve Breuer'in bir zamanlar histerik durumların oluşumu için temel bir gereklilik olarak gördüğü psikolojik travmaya işaret eder. Freud'un burada söz ettiği olay, göl kenarında geçen ünlü sahnedir. Dora, Bay K.'nın ona olan ilgisini açıkladıktan sonra onu küçümsemesiyle derinden etkilenir. Ancak bu sahneyi anlattığında, kimse ona inanmaz, Bay K. ise olayları reddeder ve Dora’nın tüm yaşananları hayal gücünün ürünü olarak niteler. Babası da Dora’nın bu olayı kendi kendine kurguladığını düşünür. Bu olaydan sonra Dora'nın durumu kötüleşir: Çocukluktan itibaren süregelen semptomlara ek olarak, depresyon, sinirlilik ve intihar düşünceleri baş gösterir. Hatta intihar düşüncelerini ailesine yazdığı bir mektupta dile getirir. Önceleri babasının Bayan K. ile olan ilişkisine karşı hoşgörülü olan Dora, artık bu duruma tahammül edemez hale gelir. Babası ise bu noktada Dora'yı Freud’a götürmeye karar verir.
Freud, Dora'nın tedavi sırasında gördüğü ikinci rüyayı analiz ederken başka bir unsura dikkat çeker. Bay K.'nın Dora'ya "Biliyorsunuz, karım benim için hiçbir şey ifade etmiyor" dediği ve Dora'nın bu sözler üzerine ona tokat attığı ortaya çıkar. Freud, bu sözlerin olayın anahtarını sunduğunu söyler. Bay K.'nın aynı sözü genç bir mürebbiyeye de söylediğini ve bu olayın Dora’ya anlatıldığını öğrenir. Freud’a göre burada asıl hakaret, Dora’nın Bay K.'nın ilgisinin gerçekten kendisine değil, mürebbiye gibi hizmet eden birine yönelik olduğunu hissetmesidir. Ayrıca, Dora'nın babası da karısı hakkında benzer ifadeler kullanmış ve bu, mürebbiyeye verilen önemi azaltmıştır. Bu iki adam, kadınları değersizleştirerek, onları basitçe birer örtü gibi kullanmaktadır.
Lacan, "Nesne İlişkisi" üzerine verdiği seminerde bu travmayı daha ileri bir seviyeye taşır. Dora'nın yaşadığı bu travmatik olayları, cinsel saldırı boyutunda değerlendirir. Lacan, bu terimleri doğrudan kullanmasa da, örtünün işlevine verdiği dikkat, bu olayda Dora’nın yaşadığı ihlali fark etmemizi sağlar. Dora, bu ihlale Bay K.'ya tokat atarak yanıt vermiştir.
Dora'nın içinde bulunduğu durumu şekillendiren, babası, Bayan K., Bay K. ve kendisinden oluşan bir dörtlü yapı vardır. Babası, Bayan K.'da neyi sevmektedir? Bay K., karısından öte Dora'da neyi sevmektedir? Bu "öteki"ne olan ilgi, Dora'yı derinden etkiler. Babasının sevgisine mazhar olan Dora, babasının Bayan K.'ya olan sevgisini örten bir örtü gibidir. Aynı şekilde, Bayan K. da Bay K.’nın Dora’ya olan sevgisini gizleyen bir örtüdür. Lacan’a göre, burada örtülen şey, kadının anlamını taşıyan bir gösterenin yokluğudur. Kadın, görünürde var olan, ancak aslında hiçbir şey ifade etmeyen bir boşluk gibidir.
Bay K.'nın "Karım benim için hiçbir şey ifade etmiyor" sözü, Lacan’ın yorumunda "Karım tarafında hiçbir şey yok" şeklinde çevrilir. Bu "hiçbir şey", Bayan K.'nın sadece bir örtü olduğu gerçeğiyle örtüşür. Örtü kalktığında boşluk ortaya çıkar ve Bay K., erkek olma statüsünden düşer. Karısı arzunun sembolü olan fallus değildir ve Dora, Bay K.'nın sözlerinden aradığı anlamı bulamaz.
Laure Naveau, "Utanç ve Örtü" başlıklı yazısında bu durumu oldukça isabetli bir şekilde açıklar: "Cinsel saldırı sadece bedenleri değil, aynı zamanda sözcükleri ve cümleleri de kapsar. Bu, aşağılayıcı, incitici, iftira niteliğindeki bir konuşma tarzını da içerir." Dora'nın, kadınlığın bilmecesini temsil eden bir kadının değersizleştirildiği bu sahneden sonra depresyona girmesi şaşırtıcı değildir. Dokuz ay sonra ortaya çıkan apandisit – Dora tarafından hamileliğin bir karşılığı olarak yorumlanır ve onu Bay K.'ya bağlayan bir bağ olarak görülür – aslında kadının anne olarak da değersizleştirildiğinin bir göstergesi olabilir.
Freud, Dora’nın tedaviyi bırakmasını önlemek için onun varlığının değerini abartıp abartmaması gerektiğini düşünür. Bu abartı, muhtemelen Dora'nın içinde bulunduğu çıkmazı aşmasına yardımcı olabilirdi.
[1] Freud S., "Bir Histeri Analizinden Parça (Dora)", Beş Psikanaliz, İstanbul, PUF, 2003, s. 17.
[2] Aynı eser, s. 73.
[3] Aynı eser, not 2, s. 73.
[4] Aynı eser, not 1, s. 80.
[5] Lacan J., "İlkbaharın Uyanışına Önsöz", Diğer Yazılar, İstanbul, Seuil, 2001, s. 562.
[6] Lacan J., Seminer, Kitap IV, Nesne İlişkisi, J.-A. Miller tarafından düzenlenmiş metin, İstanbul, Seuil, 1994, s. 143.
[7] Aynı eser.
[8] Naveau L., "Utanç ve Örtü", DESaCORPS, sayı 4, 12 Haziran 2020, çevrimiçi yayın (attentatsexuel.com).
[9] Freud S., "Bir Histeri Analizinden Parça (Dora)", adı geçen eser, s. 82.
Comments